گنجینه های فراموش شده خراسان
به گزارش فقط سفر، خراسان رضوی شهر های خراسان رضوی، با عمق تاریخی غنی و جایگاه منحصربه فرد خود در فرهنگ و هویت ایرانی، گنجینه ای از معماری سنتی و سبک زندگی اصیل را در کالبد خانه های تاریخی خود پنهان کرده است. این بناها که زمانی شاهد تلاقی اندیشه های بزرگان، شکوفایی تجارت و تبادل دانش بوده اند، حالا در خیلی از شهرها با سکوت سنگین ناشی از بی توجهی و خطر تخریب مواجه اند.
ارزش خانه های تاریخی اما ریشه در ابعاد اقتصادی صرف ندارد؛ بلکه در حافظه جمعی و هویت مکانی مردم این خطه نهفته است. معماری این خانه ها که با عناصر هوشمندانه اقلیمی نظیر حیاط های مرکزی، ایوان های بلند و استفاده از بادگیرها شکل گرفته، تجلی هنر بومی و دانش نیاکان ما در سازگاری با محیط خراسان است. نابودی این شواهد عینی به معنای قطع ارتباط نسل های جدید با ریشه های معماری و فرهنگی شان خواهد بود و شهر های ما را به مجموعه ای بی روح و فاقد تمایز مبدل می کند. از دست دادن این بناها، محو شدن دانش نهفته در سبک زندگی گذشته است.
یک کارشناس مرمت و احیاء بناهای تاریخی در جنوب خراسان رضوی، اظهار داشت: احیاء خانه های تاریخی خراسان رضوی این میراث فرهنگی نه فقط به حفظ هویت تاریخی کمک می نماید، بلکه می تواند به توسعه اقتصادی و فرهنگی منطقه نیز منجر شود.
محمد یاوری با تکیه بر این که احیاء خانه های تاریخی در شهر های مختلف خراسان رضوی یک ضرورت است، اظهار نمود: این فرایند باید بعنوان یک «سرمایه گذاری پایدار» درنظر گرفته شود. نگاهی که احیاء بناهای تاریخی را هزینه می داند، نگاهی تقلیل گرایانه است.
وی با اعلان اینکه احیاء این خانه ها می تواند بعنوان یک «مقصد فرهنگی ثانویه» عمل کند، خاطرنشان کرد: این کار تجربه گردشگران را غنی تر کرده و به اقتصاد محلی رونق می بخشد.
وی توضیح داد: اقتصاد میراث فرهنگی اقتصادی چند بُعدی است و وقتی یک خانه تاریخی مانند خانه داروغه یا خانه توحیدی در نیشابور احیا می شود، می توان برای آن کارکردهای جدید و درآمدزا تعریف کرد. این کارکردها می توانند شامل تبدیل بنا به اقامتگاه بوم گردی، رستوران سنتی، فروشگاه صنایع دستی یا نگارخانه هنری باشند.
این کارشناس مرمت و احیاء بناهای تاریخی، اظهار نمود: این نوع احیا به اشتغال زایی مستقیم منجر می شود و از نگهبان و مرمت گر گرفته تا آشپز، راهنما و مدیر فروش، همه از این فرایند بهره مند می شوند. به این ترتیب، یک بنای متروکه که پیشتر بار مالی برای میراث فرهنگی به حساب می آمد، به یک واحد اقتصادی فعال و زاینده تبدیل می شود.
یاوری با تکیه بر این که احیاء خانه های تاریخی در خراسان رضوی نه فقط به حفظ میراث فرهنگی کمک می نماید، بلکه می تواند فرصت های اقتصادی و فرهنگی جدیدی را ایجاد کند؛ معتقد است: این اقدام می تواند بعنوان پلی میان حافظه تاریخی و آینده ای پایدار عمل کرده و به توسعه جامع این استان کمک نماید.
احیای خانه های تاریخی یک راهبرد هوشمندانه برای تلفیق میراث فرهنگی با توسعه پایدار
احیاء خانه های تاریخی در خراسان رضوی یک راهبرد هوشمندانه برای تلفیق میراث فرهنگی با توسعه پایدار است؛ هرچند این مسیر با چالش هایی هم راه است، اما با عزم ملی، مشارکت مردمی و مدیریت خلاق، می توان این گنجینه های به خواب رفته را به کانون های پویای زندگی و اقتصاد معاصر تبدیل کرد و جلوه ای نو به چهره فرهنگی این استان بخشید.
محمد نظام آبادی -رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بردسکن- در گفت و گو با ایسنا با تکیه بر پتانسیل های مغفول مانده این شهرستان، محافظت از خانه های تاریخی و بناهای فاخر منطقه را نه فقط یک وظیفه فرهنگی، بلکه یک ضرورت اقتصادی برای توسعه پایدار دانست و اظهار داشت: خانه های تاریخی و بافت های پرارزش در بردسکن، سرمایه هایی هستند که در صورت احیا و بهره برداری صحیح، می توانند چرخ های اقتصاد محلی را به حرکت درآورند.
وی بیان نمود: هر خانه مرمت شده، یک واحد اقامتی بالقوه، یک کارگاه صنایع دستی مولد، یا یک مرکز فرهنگی زنده است. این پل ها به سمت آینده ای هستند که بر پایه هویت خودمان بنا شده است.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بردسکن، در تشریح مشکلات موجود، کمبود اعتبارات متمرکز دولتی را یکی از موانع اصلی دانست و اضافه کرد: میراث فرهنگی یک حوزه سرمایه بر است و اعتبارات اختصاص یافته، متاسفانه تنها کفاف کارهای اضطراری و محوطه سازی های اولیه را می دهد. برای مرمت های جامع و تخصصی، ما نیازمند یک تغییر اساسی هستیم.
وی با تکیه بر این که حل این مشکل تنها از راه مدل مشارکتی امکانپذیر است، اضافه کرد: می توانیم بناهای واجد شرایط را با حفظ اصالت، به بخش خصوصی توانمند و علاقمند واگذار نماییم که با کاربری های جدید مانند اقامتگاه های بوم گردی، رستوران های سنتی یا گالری ها، احیا شوند.
نظام آبادی با اشاره به وجود ۲۷۴ اثر تاریخی، مذهبی و فرهنگی در سطح شهرستان، از تلاش ها برای ثبت ۲۴ اثر جدید در لیست آثار ملی اطلاع داد و اضافه کرد: هر اثری که به ثبت ملی می رسد، از یک سو دارای شناسنامه هویتی قوی می شود و از طرفی، دست عوامل مخرب و حفاران بدون مجوز از آن کوتاه تر می شود.
وی همین طور به اهمیت حفظ عناصر غیرملموس در کنار بناها اشاره و اظهار نمود: محافظت از رباط کبودان، مناره فیروزآباد یا برج کشمر بدون احیای خاطرات و داستانهای مردمی پیرامون آنها کامل نیست. ما باید به موازات مرمت فیزیکی، داستانهای تاریخی و فرهنگی را نیز مستندسازی و زنده نگه داریم.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بردسکن، نگاه به بردسکن را تنها بعنوان یک مقصد زیارتی محدود ندانست و اظهار داشت: جاذبه های طبیعی بکر شهرستان همچون کفه نمکی و کوهپایه ها در کنار پتانسیل های تاریخی، ما را به یک مقصد گردشگری ترکیبی مبدل می کند. احیاء بناهای تاریخی، بخصوص تبدیل آنها به اقامتگاه ها، ضامن ماندگاری بیشتر مسافران در منطقه و تزریق مالی به حوزه خدمات خواهد بود. وظیفه ما اینست که با سرعت بیشتری این زیرساخت های هویتی را آماده نماییم.
احیاء خانه های تاریخی؛ ضرورتی برای حفظ هویت و فرهنگ
احیاء خانه های تاریخی در شهر های خراسان رضوی تنها به جنبه های اقتصادی محدود نمی شود و ارزش های ذاتی و فرهنگی عمیقی دارد که نابودی آنها را به تهدیدی جدی مبدل می کند.
سارا موسوی، کارشناس ارشد میراث فرهنگی، در ادامه به اهمیت این بناها اشاره و اظهار نمود: ارزش اصلی این خانه ها در «حافظه جمعی» و «هویت مکانی» جامعه نهفته است.
وی ادامه داد: این بناها تجسمی از سبک زندگی، باورها و هنر مردمان این خطه هستند و معماری آنها که شامل عناصری چون «حیاط مرکزی»، «حوض و باغچه»، «ایوان های بلند» و «بادگیرها» می شود، پاسخی هوشمندانه به اقلیم خاص خراسان است.
موسوی اخطار داد: از بین رفتن این بناها به معنای قطع ارتباط نسل جدید با دانش و هنر نیاکان شان خواهد بود. هنگامی که یک شهر هویت تاریخی خویش را از دست می دهد، به مجموعه ای بی روح و تکراری از ساختمان های مدرن تبدیل می شود که هیچ خصوصیت منحصر به فردی ندارند.
این کارشناس میراث فرهنگی همینطور بر لزوم توجه به خانه هایی که از «اهمیت تاریخی» بیشتری برخوردار می باشند و در رابطه با شخصیت های برجسته یا دارای «ویژگی های معماری منحصر به فرد» هستند، تاکید و اظهار نمود: مدل اجرایی احیای این بناها باید از یک رویکرد مشارکتی پیروی کند.
وی با اعلان اینکه دولت، بخصوص سازمان میراث فرهنگی، باید نقش «تنظیم گر و ناظر» را بازی کرده و بخش عمده ای از اجرا و سرمایه گذاری را به بخش خصوصی متعهد و دغدغه مند واگذار کند، اظهار داشت: این مشارکت می تواند بشکل خصوصی یا واگذاری حق بهره برداری با نظارت فنی صورت پذیرد. همچنین، استفاده از تکنولوژی های جدید مرمت و به کارگیری نیروهای متخصص بومی از کلیدهای موفقیت در این فرایند به حساب می آید.
یکی از چالش های بزرگ در این مورد، ناآگاهی عمومی است. خیلی از مالکان بناهای تاریخی به سبب عدم آگاهی، تمایل به تخریب آنها و ساخت آپارتمان های جدید دارند.
موسوی چاره این معضل ناآگاهی عمومی را در فرهنگ سازی و آموزش از پایه دانست و پیشنهاد داد: باید از راه رسانه ها، رسانه های اجتماعی، برگزاری تورهای عمومی از خانه های تاریخی و برنامه های آموزشی در مدارس، حس تعلق و افتخار به این بناها را در مردم تقویت کرد.
وی با اعلان اینکه احیای خانه های تاریخی در خراسان رضوی نه فقط به حفظ میراث فرهنگی و هویت تاریخی کمک می نماید، بلکه می تواند به ایجاد آگاهی و مشارکت عمومی در حفظ این گنجینه های پرارزش منجر شود، اظهار نمود: این فرایند نیازمند همکاری تمامی نهادها و فعالین اجتماعی برای ایجاد فرهنگی پایدار در امتداد حفظ این میراث است.
این کارشناس ارشد میراث فرهنگی، با تکیه بر این که احیای خانه های تاریخی در شهر های خراسان رضوی یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است، اظهار داشت: این کار تنها مرمت یک بنای قدیمی نیست؛ بلکه احیای یک حافظه، زنده کردن یک اقتصاد و بازسازی یک هویت است.
وی با اشاره به این که اگر امروز برای نجات این میراث چاره اندیشی نکنیم، فردا ممکنست خیلی دیر شده باشد، خاطرنشان کرد: ما در برابر این امانت گرانقیمت که از گذشتگان به ما رسیده، مسئولیتی در مقابل آیندگان داریم. حفظ این پل ارتباطی بین نسل ها لازم است تا نسل های آینده نیز بتوانند با ریشه های خود ارتباط برقرار کنند.
احیاء خانه های تاریخی در خراسان رضوی بعنوان یک ضرورت غیرقابل انکار مطرح می شود که فراتر از جنبه های اقتصادی، به حفظ هویت فرهنگی و تاریخی این استان کمک می نماید. این بناها، با تجسم سبک زندگی و هنر مردمان این خطه، نه فقط بعنوان گنجینه های معماری شناخته می شوند، بلکه حافظه جمعی و پیوند نسل های مختلف با تاریخ را نیز تضمین می کنند.
نکته کلیدی در این فرایند، فرهنگ سازی و آموزش عمومی است تا مردم به ارزش های این بناها پی برده و بعنوان حافظان اصلی آنها عمل کنند. سرانجام، حفظ و احیاء این بناها نه فقط یک وظیفه فرهنگی، بلکه یک نیاز اجتماعی و اقتصادیست که می تواند به شکوفایی آینده خراسان رضوی کمک نماید. این تلاش ها نیازمند همکاری جامع نهادها و افراد است تا نسل های آینده نیز بتوانند با ریشه های خود ارتباط برقرار کنند و از این میراث گرانقیمت بهره مند شوند.
به طور خلاصه، نگاهی که احیاء بناهای تاریخی را هزینه می داند، نگاهی تقلیل گرایانه است. نظام آبادی با اشاره به وجود ۲۷۴ اثر تاریخی، مذهبی و فرهنگی در سطح شهرستان، از تلاش ها برای ثبت ۲۴ اثر جدید در فهرست آثار ملی اطلاع داد و افزود: هر اثری که به ثبت ملی می رسد، از یک سو دارای شناسنامه هویتی قوی می شود و از طرفی، دست عوامل مخرب و حفاران بدون مجوز از آن کوتاه تر می شود. وی با اشاره به اینکه دولت، بویژه سازمان میراث فرهنگی، باید نقش تنظیم گر و ناظر را بازی کرده و بخش عمده ای از اجرا و سرمایه گذاری را به بخش خصوصی متعهد و دغدغه مند واگذار کند، گفت: این مشارکت می تواند بشکل خصوصی یا واگذاری حق بهره برداری با نظارت فنی صورت پذیرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب